Сүүлийн үед хүн бүр л чанартай нойрны тухай ярих болсон. Нойр бидний амьдралд чухал үүрэгтэйг ойлгож байгаа нь сайн тал шүү.
Тэгвэл чанартай нойр – хоол шим тэжээл хоёр салшгүй холбоотой гэдгийг бас сайн ойлгох нь чухал байна. Бидний өдөр тутамдаа хоол хүнснээсээ авч байгаа шим тэжээл нойронд нөлөөлдөг болохыг олон судалгааны үр дүн харуулсаар байна. Жишээ нь хоногийн хоол хүнснээс авч байгаа илчлэг буюу макро шим тэжээл /нүүрс ус, уураг, өөх тос/- ийн зохистой харьцаа нойрны чанарт нөлөөлдөг төдийгүй тэдгээрийн хангалтгүй хэрэглээ болон хэт ихдүүлэх зэрэг нь нойрны чанарыг бууруулдаг байна.
Амьтны гаралтай өөх тос нойронд хэрхэн нөлөөлөх талаар хийсэн судалгаанаас харахад ханасан тосны хэрэглээ нь шөнийн цагаар олон дахин сэрэхэд хүргэдэг бөгөөд унтах хугацааг богиносгодог болох нь тогтоогджээ.
Уураг нь хүний биеийн энергийн хэрэгцээг хангах шим тэжээлийн нэг бөгөөд бие махбодын бүтцийн үйл ажиллагаа, шимт бодисуудыг зөөвөрлөх зэрэгт гол үүрэг гүйцэтгэдэг. 4435 ээлжийн бус ажилчдын дунд хийсэн судалгаагаар уургийн хэрэглээ нь нойргүйдлийн шинж тэмдгүүдэд нөлөөлдөг болохыг тогтоосон байдаг. Тус судалгаагаар уургийн хангалтгүй хэрэглээ нь нойрны чанарыг бууруулж байсан бол уургийн өндөр хэрэглээ нь чанартай нойр авч чадахгүй байхад нөлөөлж байгааг тогтоосон. Энэхүү судалгааны дүнд хоол хүнснээс авах илчлэгийн 16-19% нь уураг байх ёстой гэсэн зөвлөмж хэмжээг тогтоосон байдаг.
Нүүрс ус нь нойрны чанарт мөн л нөлөөлдөг. Тэр дундаа гликемийн индекс өндөр үзүүлэлттэй хоол хүнс хэрэглэсэн үед нойргүйдлийн эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг байна. Цэвэршилтийн дараах үеийн эмэгтэйчүүдэд төрөл бүрийн гликемийн индекс бүхий хоол хүнс, эслэгийн агууламж бүхий нүүрс ус хэрэглэсний дараа нойргүйдэл үүсэх магадлалыг судлахад нойргүйдлийн эрсдэлийг гликемийн индекс өндөртэй, их хэмжээний сахар, цэвэршүүлсэн үр тариа, цардуул агуулсан бүтээгдэхүүнүүд нэмэгдүүлж байгааг тогтоосон байдаг. Харин эслэг агуулсан хүнсний бүтээгдэхүүн эсрэгээрээ нойрны чанарт сайнаар нөлөөлж байсан байна.
6 цагаас бага унтах, кофейн агуулсан хүнсийг хэтрүүлэн хэрэглэх, архи тамхины буруу хэрэглээ, удаан хугацааны туршид зохисгүй хооллох зэрэг нь нойрны чанарыг бууруулж байгаа бөгөөд сүүлийн 100 гаруй жилд технологийн дэвшлийн нөлөөгөөр бүх насны бүлгүүдэд чанартай унтах хугацаа улам буурсаар л байна. Жишээ нь сургуулийн сурагчдын 95 хүртэлх хувь нь хангалттай унтах шаардлагыг хангадаггүй гэсэн тоо баримт гарсан байдаг бол ахмад настнуудын дунд хийгдсэн судалгаагаар хөдөлгөөний дутагдлаас шалтгаалж нойргүйдэлд өртөх эрсдэл нэмэгддэгийг нотолжээ.
Байнга нойр дутуу явснаар хүний бие махбодод лептин, грелин, картизол болон өсөлтийн дааврын өөрчлөлт үүсэх ба эдгээр дааврын өөрчлөлтүүд инсулин дааврын мэдрэг байдлыг бууруулдаг байна. Лептин болон грелин даавар нь хоолны дуршлыг зохицуулахад оролцдог дааврууд бөгөөд грелин нь өлсөх мэдрэмжийг хариуцдаг бол лептин нь цатгалан мэдрэмжийг хариуцдаг. Чанартай нойр авч чаддаггүй хүмүүст лептины түвшин буурч, өлсөх мэдрэмжийг өдөөдөг грелин дааврын түвшин нэмэгддэг.
Иймд өдөр бүр тогтмол цагуудад зохистой хооллож бие махбодын бодисын солилцоондоо шаардлагатай эрдэс бодис, аминдэм, үндсэн шимт бодис /нүүрс ус, уураг өөх тос/ – оо зөв харьцаатай хоол хүнснээсээ авч байх нь нойрны чанарт сайнаар нөлөөлж, үүний үр дүнд халдварын бус өвчлөлийн эрсдэлээс хамгаалах боломжтой байна.
Мөн та орондоо ороод 30 минутын дотор унтаж чаддаг бол нойр хангалттай авч чаддаг, харин эрт унтсан хэдий ч шөнө олон дахин сэрдэг бол нойр хангалтгүй, мөн шөнө гэнэт сэрээд эргээд 20 минут дотор унтаж чаддаг бол нойр хангалттай авдаг, хэрэв эргээд 20 минут дотор унтаж чаддаггүй бол хангалтгүй нойр авдаг гэж үздэг байна.
Бид унтсан цагаа үр ашигтай байна уу гэдгийг бас тооцож болдог. Доорх аргаар тооцож үзээд 85 % -иас дээш гарсан бол чанартай нойр авч чаддаг гэсэн үг. Та шалгаад үзээрэй. Жишээ нь 8 цаг унтсан хүн, магадгүй дунд нь 20 минут сэрсэн тохиолдолыг тооцож үзэхэд
8 цаг x 60 минут = 480 минут
480 минут – 20 минут = 460 минут
460 / 480= 0,95 х 100% = 95 % чанартай нойр авсан гэж үзнэ. Та өөрийнхөө нойрыг шалгаад үзээрэй.
Эх сурвалж: https://www.mdpi.com/2072-6643/14/9/1912
